Hacivat Karagöz Gölge Oyununun Bölümleri
Hacivat Karagöz Gölge Oyunu Bölümleri, her Karagöz oyunu dört bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerİ mukaddime, muhavere, fasıl ve bitiş bölümleridir. Şimdi de bu bölümlerin her birini ayrı ayrı inceleyelim.
Mukaddime
Arapça menşeli “mukaddime” sözcüğü başlangıç, giriş ve ön söz anlamlarına gelmektedir. Oyunun mukaddime bölümü de kendi içinde çeşitli bölümler bulundurmaktadır.Müzikle beraber boş perde ye göstermelikler konulur bu göstermelikler oyunun konusuyla alakalı değildir. Saksıda limon ağacı, yaşam ağacı, vakvak ağacı, gemi, denizkızı, çalgılar, kediler. Göstemelikler oyunu seyretmeye hazırlanmamış seyirciyi, oyuna hazırlamak ve seyircide merak uyandırmak amacıyla kullanılır.
Perde gazellirne bir iki örnek verelim,
Seyreden ahbaplara işve-i nümadur perdemiz
Hem verir ruha gıda cana sefadur perdemiz
Arifane hayalat-ı cihanı gösterir
Güya ayıne-i ibret-nümadur perdemiz
Kim görürse ne aceb meftundur ez can ü dil
Var ise bir dilber-i mah-likaadır perdemiz
Eylemiş bu hayme-i dünyaya Şeyh Küşteri
Hem zalil-ü hem halil ibret-nümadır perdemiz.
Muhavere
Hacivat Karagöz Gölge Oyunu Bölümleri, Muhavere asıl oyunun konusuyla ilgili değildir. Bu bölüm Karagöz‟ün yabancı sözcükleri kullanarak konuşan Hacivat‟ı yanlış anlaması ya da yanlış anlar görünmesive ortaya türlü nükteler çıkmasıyla devam eder. Karagöz oyununun iki eksen kişisi Karagöz ile Hacivat arasında geçer. Ara muhavereler vardır, bu kısımda ise perdeye eksen kişiler olan Karagöz ve Hacivatın dışında diğer karakterler de gelir.
Fasıl
Fasıl oyunun kendisidir aslıdır. Bu kısım da Hacivat‟la Karagöz‟den başka dğer tiplerde perdeye girer konu ve olaylar dizesinin akışına göre görünürler. Oyuna giren bazı tiper oyunun akışına göre kendi kılık ve şiveleri ile Zenne, Çelebi, Tuzsuz Deli Bekir, Beberuhi, Tiryaki, Frenk, Yahudi,Acem,Matiz gibi değişik tipler perdeye girip çıkarlar. Oyunda Karagözcülerin genel kurallara bağlı karalak tasarruflarda bulunduğu bilinmektedir.
II. Meşrutiyet‟ten hemen önce 1897‟de matbu basılan Letaif-i Hayal dizisi eski muhtevalı oyunlar içerir. Bunlar Karagöz‟ün Âşıklığı (Şairlik), Karagöz‟ün Aktör Olması yahut Komikliği, Sahte Gelin (Ters Evlenme), Karagöz‟ün Esrar İçip Deli Olması gibi oyunlardan bahsedilmiştir. Karagöz fasıllarının tarihi gelişiminde üç dönem kırılma noktası olmuş, İmparatorluk, Meşrutiyet, Cumhuriyet ve sonrası başlıklar altında değerlendirdiği oyunlar.
Bitiş
Karagöz oyununun bittiğini haber verir, kusurlar için özür diler, gelecek oyunun duyurusunu yapar(And, 1969, s. 163). Hacivat “aman Karagözüm nedir bu işler” der, Karagöz ise “kafanı kırsın geyiklerle keşişler” deyip Hacivata tokat atar. Bunun üzerine Hacivat “yıktın perdeyi eyledin viran, varayım sahibine haber vereyim hemann” der ve seyirciyi selamlayarak çıkar.
Karagöz ise “Her ne kadar sürç-i lisan ettikse affola, ehh Hacivat bir dahaki oyunda yakan elime geçerse vayyy haline” der ve sahneden çıkar ışığın sönmesiyle oyun sona erer.
